Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

Το κυριότερο όργανο λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. λ.). Αποτελείται είτε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων των κρατών-μελών (διάσκεψη κορυφής) είτε από τους αρμόδιους υπουργούς για συγκεκριμένα θέματα. Κάθε χώρα ασκεί την προεδρία εκ περιτροπής για ένα εξάμηνο. Οι αποφάσεις λαμβάνονται, κατά περίπτωση, με ομοφωνία ή με ειδική πλειοψηφία. Κάθε χώρα έχει ψήφους ανάλογα με τον πληθυσμό της, αλλά με διόρθωση υπέρ των μικρότερων χωρών: η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Μεγάλη Βρετανία έχουν από 10 ψήφους, η Ισπανία 8, το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Ολλανδία και η Πορτογαλία από 5 ψήφους, η Αυστρία και η Σουηδία από 4 ψήφους, η Δανία, η Ιρλανδία και Φιλανδία από 3 και το Λουξεμβούργο 2. Η ειδική πλειοψηφία είναι 62 ψήφοι επί 87. Η διάσκεψη κορυφής πραγματοποιείται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο (μία για κάθε χώρα που ασκεί την προεδρία) και αποφασίζει κυρίως για τα μεγάλα ζητήματα της ΕΕ. Το συμβούλιο των υπουργών συνέρχεται συνήθως μία φορά τον μήνα. Οι εργασίες του Ε.Σ. και οι ημερήσιες διατάξεις προετοιμάζονται από την Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων, η οποία συνέρχεται κάθε εβδομάδα για να συζητήσει και να μελετήσει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Συμβούλιο. Το Ε.Σ. είναι το νομοθετικό όργανο της ΕΕ· για ευρύ φάσμα κοινοτικών αρμοδιοτήτων ασκεί αυτή τη νομοθετική εξουσία σε συναπόφαση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εξασφαλίζει τον συντονισμό των γενικών οικονομικών πολιτικών των κρατών-μελών, συνάπτει τις διεθνείς συμφωνίες της ΕΕ με κράτη και διεθνείς οργανισμούς, ασκεί τη δημοσιονομική εξουσία από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, χαράσσει και εφαρμόζει την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλεια και εξασφαλίζει τον συντονισμό της δράσης των κρατών-μελών στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικά θέματα. Το πεδίο δράσης του Ε.Σ. αφορά και τους τρεις πυλώνες της ΕΕ (Ευρωπαϊκές Κοινότητες, Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις), αλλά ακολουθούνται διαφορετικές διαδικασίες ψηφοφορίας κατά περίπτωση. Το Ε.Σ. έγινε ενιαίο για τις τρεις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΚΑΧ, Ευρατόμ και Ευρωπαϊκή Κοινότητα) με την έναρξη της συνθήκης για τη συγχώνευση των εκτελεστικών οργάνων του 1965, ενώ από το 1993 ονομάστηκε Συμβούλιο της ΕΕ, ώστε να είναι σαφές ότι αποφαίνεται τόσο στον κοινοτικό τομέα, όσο και στο διακυβερνητικό πλαίσιο του δεύτερου και τρίτου πυλώνα, που θεσπίστηκαν με τη συνθήκη για την ΕΕ. Η έδρα του Ε.Σ. βρίσκεται στις Βρυξέλλες, όπου διεξάγονται οι συνεδριάσεις των υπουργών, εκτός από τους μήνες Απρίλιο, Ιούνιο και Οκτώβριο, κατά τους οποίους οι συνεδριάσεις διεξάγονται στο Λουξεμβούργο. Η διάσκεψη κορυφής γίνεται στη χώρα η οποία ασκεί την προεδρία, όπως και τα λεγόμενα άτυπα συμβούλια υπουργών. Το Ε.Σ. είναι τυπικά ενιαίο, παρότι συνεδριάζει με διαφορετική κάθε φορά σύνθεση ανάλογα με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Συνήθως αυτά είναι: γενικές υποθέσεις, γεωργία, οικονομικά και δημοσιονομικά θέματα, περιβάλλον, μεταφορές και τηλεπικοινωνίες, απασχόληση και κοινωνική πολιτική, αλιεία, βιομηχανία και ενέργεια, δικαιοσύνη, εσωτερικές υποθέσεις και πολιτική άμυνα, εσωτερική αγορά, καταναλωτές και τουρισμός, έρευνα, προϋπολογισμός, πολιτισμός, ανάπτυξη, παιδεία και νεολαία, υγεία. Το Ε.Σ. υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών είναι γνωστό ως Εκοφίν (Ecofin). Στο πλαίσιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης οι υπουργοί Ecofin των χωρών, οι οποίοι συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ, συνεδριάζουν χωριστά για ζητήματα που αφορούν το κοινό νόμισμα – αυτό το συμβούλιο είναι γνωστό ως Ευρωομάδα (Eurogroup). Για τις γενικές υποθέσεις, τα οικονομικά και δημοσιονομικά ζητήματα και τη γεωργία γίνονται μηνιαίες συνεδριάσεις, ενώ για υπόλοιπα θέματα οι συνεδριάσεις διεξάγονται δύο έως τέσσερις φορές τον χρόνο. Ο πρόεδρος του E.Σ. έχει καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση των εργασιών του και τελικά στην προώθηση των νομοθετικών και πολιτικών αποφάσεων, ενώ παράλληλα λειτουργεί διαμεσολαβητικά μεταξύ των κρατών-μελών ώστε να βρίσκονται συμβιβαστικές λύσεις. Κατά κανόνα, το Ε.Σ. ενεργεί ύστερα από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στις περισσότερες περιπτώσεις με συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο των διαδικασιών της συναπόφασης, της διαβούλευσης ή της σύμφωνης γνώμης. Κατά κανόνα, η κοινοτική νομοθεσία ψηφίζεται από κοινού από το Ε.Σ. και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τη διαδικασία της συναπόφασης (όπως, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς, του περιβάλλοντος ή της προστασίας του καταναλωτή). Με την έναρξη ισχύος της συνθήκης του Άμστερνταμ από το 1999, το πεδίο εφαρμογής της συναπόφασης επεκτάθηκε και σε άλλα θέματα, όπως στη μη δυσμενή μεταχείριση, στην ελεύθερη κυκλοφορία και παραμονή και στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Αντίθετα, ο ρόλος του Ε.Σ. είναι πρωτεύων στους τομείς της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και της Αστυνομικής και Δικαστικής Συνεργασίας σε Ποινικές Υποθέσεις (Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις, ΔΕΥ) ενώ ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι αντίστοιχα πιο περιορισμένος. Από το τέλος του 1999 το Ε.Σ. διαθέτει ύπατο εκπρόσωπο κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, ο οποίος είναι παράλληλα και γενικός γραμματέας της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Το Ε.Σ. έχει το δικαίωμα άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας σε ειδικές περιπτώσεις ενώ γενικά αυτές τις αρμοδιότητες ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε ό,τι αφορά τον προϋπολογισμό, τον κύριο λόγο έχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βλ. λ.) και το Ε.Σ. που εγκρίνουν το προσχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (βλ. λ.). Το Ε.Σ. έχει την τελευταία λέξη για τις λεγόμενες υποχρεωτικές δαπάνες, δηλαδή κατά κύριο λόγο τις γεωργικές δαπάνες (Κοινή Αγροτική Πολιτική) και τις δαπάνες που αφορούν διεθνείς συμφωνίες με τρίτες χώρες, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τις λεγόμενες μη υποχρεωτικές δαπάνες και την τελική έγκριση του προϋπολογισμού στο σύνολό του. Τα κράτη-μέλη διαθέτουν στις Βρυξέλλες μόνιμες αντιπροσωπείες στην ΕΕ με επικεφαλής πρέσβεις των κρατών-μελών (ή μόνιμους αντιπρόσωπους) που συνεδριάζουν κάθε εβδομάδα στο πλαίσιο της Επιτροπής των Μονίμων Αντιπροσώπων των κρατών μελών (Coreper) προετοιμάζοντας τις εργασίες του Ε.Σ. Η επιτροπή αυτή είναι επιφορτισμένη με το έργο της προετοιμασίας των εργασιών του Ε.Σ. εκτός των αγροτικών ζητημάτων τα οποία χειρίζεται η Ειδική Επιτροπή Γεωργίας (ΕΕΓ). Αναμνηστική φωτογραφία από τη διάσκεψη κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στην Σεβίλη της Ισπανίας το καλοκαίρι του 2002 (φωτ. ΑΠΕ) Αναμνηστική φωτογραφία των υπουργών Εθνικής Οικονομίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου («Ecofin») μετά την ολοκλήρωση των εργασιών του οργάνου στην Κοπεγχάγη, το 2002 (φωτ. ΑΠΕ). Οι γραμματείες των ευρωπαϊκών κομμάτων έχουν την έδρα τους στις Βρυξέλλες (φωτ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Φωτογραφία από τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ηγετών των υπό ένταξη χωρών που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη της Δανίας, τον Δεκέμβριο του 2002. Κεντρικό θέμα ήταν η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη είσοδο 10 νέων κρατών-μελών (φωτ. ΑΠΕ). Η έδρα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις Βρυξέλλες (φωτ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή).